Bilişim teknolojilerindeki ağ (network) konusunda “layer” yani “katman” mantığı vardır. Bu katman meselesinin tüm dünyada standartlaşması, ISO tarafından, OSI modeliyle gerçekleştirilmiştir. Bu arada “ISO tarafından OSI modeli” ifadesi de baya melodik oldu. ISO’nun açılımı “International Organization for Standardization” yani “Uluslararası Standardizasyon Örgütü” dür. Bu örgütün standartlarından bazılarını; mesela ISO 9001, ISO 9000, ISO 14000, ISO 3166, ISO 26000 gibi isimlerle daha önce bir yerlerden mutlaka duymuşsunuzdur. İşte bilişim sektöründe de “OSI modeli” dediğimiz model “ISO/IEC 7498-1” ismiyle standartlaştırılmıştır.
OSI’nin açılımı “Open Systems Interconnection” dır ve 7 katmandan oluşur. Bu katmanlar sırasıyla; Physical Layer (Fiziksel Katman), Data-Link Layer (Veri Bağı Katmanı), Network Layer (Ağ Katmanı), Transport Layer (Ulaşım Katmanı), Session Layer (Oturum Katmanı), Presentation Layer (Sunum Katmanı) ve Application Layer (Uygulama Katmanı)’dır.
Bir bilgisayar başka bir bilgisayar ile veya sunucu ile iletişime geçip bazı dosyaları oradan almak ya da bazı dosyaları oraya yüklemek istiyor ise bunun için gerekli katmanların başarılı şekilde çalışması gerekir. Çalışma sırası ise; birinci katman, ikinci katman, üçüncü katman… şeklindedir. İlk şart fiziksel katman yani iletim ortamıdır. İletim ortamı kablolu da olabilir kablosuz da (wi-fi) olabilir. Kablo olduğunu varsayalım. Kablo bakır da olabilir fiber de olabilir. Kablo olmazsa erişim tabi ki olamaz ve sunucudan dosya alma işlemi hiç başlayamaz. İletim ortamı olan kablo bakır ise elektriksel olarak, fiber ise ışık olarak, 1 ve 0 sinyallerinin karşı tarafa iletilmesi gerekir. Bu olduysa iş bir sonraki katmana düşer. İkinci katman veri bağı katmanıdır. Bu katmanda, bazı protokoller yani kural kümeleri ethernet, wi-fi gibi bazı interface’ler üzerinde mac adreslerini kullanarak çalışırlar. Üçüncü katman olan ağ katmanında, IP’leri kullanan protokoller devreye girer ve yönlendirmeler yapılır. Dördüncü katman ulaşım katmanıdır. Ulaşımın nasıl yapılacağına dair kuralları içeren TCP veya UDP gibi protokolleri bu katmanda çalışır. Yani veri ulaştırılırken hata denetimi yapılacak mı, yapılmayacak mı? gibi bir çok detay burada işlenir. Beşinci katmanda kimlik denetimi (authentication), izinler (authorization) ve kullanıcı kayıt (registration) gibi işlemler yapılır. Oturum katmanı olarak isimlendirilen bu katmanda; Kim veriye erişebilir? Kim ne kadar yetkiyle verinin ne kadarına erişebilir? gibi detaylar gerçekleştirilir. Sunum katmanı olan altıncı katmanda, adından da anlaşılacağı üzere veriler kullanıcılara belirli dosya türleri ile sunulur. Örneğin veri bir fotoğraf ise jpeg, gif gibi dosya türü ile son kullanıcıya sunulur. Son katman ve en üst katman olan uygulama katmanında ise, tarayıcılar veya bazı programlar aracılığıyla; SSH, telnet, FTP, SNMP, HTTP, DNS gibi hayati önem taşıyan protokoller çalıştırılır.
Bu kadar karışık işlemin sıraya konulması ve tüm dünyada aynı şekilde yapılması gerekir ki dünyanın diğer bir ucundaki sunucudan da dosya indirilebilsin, yani internet denilen ağ var olsun. İşte bu düzen standartlaştırma yapılarak Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından çözümlenmiştir.
Bu kadar kural ve protokol varken unuttuğumuz bir şey var. O da elektriktir yani en temel şarttır. Trafolarla binlerce volttan 220 volta düşürülerek evlerimize veya işyerlerimize getirilen elektrik, bazı elektronik cihazlarda adaptörler vasıtasıyla 5 volt değerine kadar düşürülüp kullanılır.
Teknolojinin temel taşı olan elektrik olmasaydı, yani atomlar arası elektron aktarımı olmasaydı teknoloji de olmayacaktı. Teknoloji için elektrik şarttır. Bu şart gerçekleşmez ise hiç bir standardın veya protokolün hükmü de kalmaz. Elektrik yoksa OSI de yok ISO da yoktur. Bundan dolayı elektrik, teknolojinin layer 1’idir dersek abartmış olmayız.
