Linux Nedir Kısaca:
Linux bir işletim sistemi değildir. Linux işletim sisteminin Kernelidir yani işletim sisteminin çekirdeğidir. Bu çekirdek üzerine yazılımlar geliştirilerek farklı Linux dağıtımları (versiyonları) oluşturulmuştur.
Linux Tarihsel Gelişimi:
Bell Laboratuvarları (eskiden AT&T Bell Laboratuvarları) ismi çokça duyulan bir Ar-Ge laboratuvarıdır. İlk kurulduğunda AT&T (American Telephone & Telegraph Company)’nin kurumuydu ve Bell Telefon Laboratuvarları olarak bilinirdi. Günümüzde Alcatel-Lucent firmasının bir Ar-Ge kurumudur. Adını Alexander Graham Bell’den almıştır. Sistem mühendisliği teriminin de bu laboratuvarda ortaya çıktığı söylenmektedir.
1960 yıllarında AT&T Bell Laboratuvarları, MIT (Massachusetts Institute of Technology, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü) ve GE (General Electric)’in ortak projesi ile “Multics” işletim sistemi geliştirilmiştir. Multics’in açılımı “Multiplexed Information and Computing Service”dir yani “Çoklanmış Bilgi ve Bilgisayar Servisi”dir. Multics’in amacı çok sayıda kullanıcının aynı anda aynı bilgisayara erişimi ile birlikte çalışması ve veri paylaşımı yapabilmesini sağlamaktı.
AT&T Bell Laboratuvarları multics projesini bıraktıktan sonra AT&T Bell Laboratuvarları çalışanlarından Dennis M. Ritchie ve Ken Thompson yeni bir işletim sistemi çalışmalarına başladı. Bu işletim sistemine “Unics” ismini koydular. Daha sonra isim “UNIX” olmuştur.
İşletim sistemleri UNIX’e kadar makine dili ile yazılmaktaydı. Fakat UNIX işletim sistemi Dennis Ritchie tarafından oluşturulan C dili ile yazılmıştı. Böylece UNIX işletim sistemi sistem mimarisi farklı olan diğer platformlara taşınmasını kolaylaştırılmıştı.
UNIX işletim sistemi üniversitelerde duyulmaya başlandı. Böylece üniversitelerin katkıları oldu. 1980’li yılların başlarında AT&T şirketi para kazanma amacıyla UNIX işletim sistemini pazarlamaya başladı. UNIX işletim sisteminin gelişmesine yardımcı olanlar bu durumdan hoşlanmadı. Ardından Richard Stallman tarafından UNIX’ten bağımsız olan GNU projesi başlatmıştır. GNU ifadesi “GNU’s Not Unix”dür yani “GNU Unix değildir” anlamına gelmektedir. Yani GNU çekirdeği UNIX kodlarını içermemektedir. Amaç parasız çekirdek ve işletim sistemi dağıtımıdır.
1984 yılında Stallman ve arkadaşları tarafından FSF projesi başlatmıştır. FSF’nin açılımı “Free Software Foundation” yani “Özgür Yazılım Firması”dır. FSF’nin amacı özgürce dağıtımı yapılabilecek ve kodları üzerinde değişiklik yapılabilecek GNU projesine destek vermektir. Yani gerekli olan şey yazılımın koduna serbest erişimdi. Böylece OSS akımı da başlamıştır. OSS’nin açılımı “Open Source Software” yani “Açık Kaynak Kodlu Yazılım”dır.
LINUX işletim sistemine gelecek olursak; LINUX günümüzün en büyük açık kaynak kodlu yazılımdır.
AT&T UNIX işletim sistemi ilk yaygınlaştığında üniversitelerde işletim sistemlerini öğretmek amacıyla kullanılan bir araç haline gelmişti. AT&T’nin para kazanma yoluna gitmesiyle üniversiteler eğitim ve araştırma amacıyla yeni bir işletim sistemi arayışı içerisine girdiler. 1987 yılında Andrew Tannenbaum MINIX isimli bir işletim sistemi geliştirdi. MINIX UNIX’e benzeyen bir işletim sistemidir. Bundan dolayı mini-Unix isminden geldiği de söylenmektedir.
1990 yılında bilgisayar bilimi öğrencisi Linus Torvalds üzerinde çalıştığı yazılımın UNIX çekirdeğine benzer şekilde çalışabileceğini düşündü. Bunun üzerine 1991 yılında comp.os.minix haber grubuna durumu bildirdi.
Linus Torvalds’ın İlk Mail’i:
From: mailto: [email protected] (Linus Benedict Torvalds)
Newsgroups: comp.os.minix
Subject: What would you like to see most in minix?
Summary: small poll for my new operating system
Message-ID: [email protected]
Date: 25 Aug 91 20:57:08 GMT
Organization: University of Helsinki
Hello everybody out there using minix – I’m doing a (free) operating system (just a hobby, won’t be big and professional like gnu) for 368 (486) AT clones. This has been brewing since april, and is starting to get ready. I’d like any feedback on things people like/dislike in minix, as my OS resembles it somewhat (same pysical layout of the file-system (due to practical reasons) among other things).
I’ve currently ported bash(1.08) and gcc(1.40), and things seem to work. This implies that I’ll get something practical with in a few months, and I’d like to know what features most people would want. Any suggestions are welcome, but I won’t promise I’ll implement them 🙂
Linus ([email protected])
PS. Yes – it’s free of ant minix code, and it has multi-threaded fs. It is not portable (uses 386 task switching etc), and it probably never will support anything other than AT-harddisks, as that’s all I have.
Torvalds üzerinde çalıştığı bu işletim sistemine LINUX ismini verdi. LINUX ismi Linus’un MINIX’i isminden geldiği söylenmektedir.
LINUX işletim sistemi GNU projesinin çekirdek ihtiyacını karşılamış oldu.
1994 yılında Linux 1.0 serisi kernel GPL lisansı ile yayınlanmıştır. GPL lisansı Genel Kamu Lisansıdır ve 4 temel özgürlüğü güvence altına almaktadır.
- Özgürlük 0: Yazılımı sınırsız kullanma özgürlüğü.
- Özgürlük 1: Yazılımın çalışmasını inceleme ve değiştirme özgürlüğü.
- Özgürlük 2: Yazılımı sınırsız kopyalama ve dağıtma özgürlüğü.
- Özgürlük 3: Yazılımın değiştirilmiş ve güncellenmiş halini dağıtma özgürlüğü.
Günümüzde LINUX işletim sistemi milyonlara ulaşmıştır ve genelde sunucularda kullanılmaktadır. Örneğin web sunucuların çoğu LINUX çekirdekli işletim sistemini ve LINUX üzerinde çalışabilen Apache Web Server yazılımını kullanmaktadır.
Linux Dağıtımları:
LINUX bir işletim sistemi değil işletim sistemi çekirdeğidir. Çekirdek sistem açılma aşamasında belleğe yüklenir. Bundan dolayı LINUX tabanlı işletim sistemi tabiri kullanılmaktadır. LINUX çekirdeği üzerine farklı yazılımlar ile işletim sistemleri üretilmiştir. Temelde LINUX çekirdeğine sahip bu işletim sistemlerinin ufak farkları vardır. CentOS, Ubuntu, Debian, Gentoo, Pardus, Novell Suse, Red Hat, Fedora en yaygın şekilde kullanılan Linux dağıtımlarındandır.
Fedora, Red Hat tarafından yürütülen bir projedir. Red Hat’e eklenecek yeni özellikler Fedora ile denenir. Kararlı hale geldiği düşünülen ek özellikler Red Hat’e konulur.
CentOS, Red Hat’in yayınladığı kaynak kodların derlenmesiyle oluşturulmuş bir işletim sistemidir.
Linux Nasıl Okunur?
LINUX’un okunuşu “linaks”, “laynıks”, “laynaks”, “laynıs” veya “linüks” şeklinde değil “linuks” şeklindedir. Yani Linux is Linux !
Linux Donanım Gereksinimleri:
Red Hat veya CentOS, 32 ve 64 bit işlemcileri destekler ve x86, IBM zSeries, IBM iSeries, IBM pSeries, Athlon/AMD64(x86_64), Itanium(ia64) gibi platformlara kurulabilir. Grafik modu için en az 192MB, text modu için en az 64MB bellek gereklidir.
